Autor: Martyna Tokarczyk
Koordynator Działu Badań
Choroby serca należą do najpowszechniejszych dolegliwości, które co roku dotykają miliony osób na całym świecie. Zgodnie z danymi z 2021 roku, ponad 20,5 miliona zgonów było spowodowanych właśnie przez choroby serca (2023, World Heart Report).Zapadalność na te schorzenia wciąż pozostaje bardzo wysoka, a na oddziałach kardiologicznych coraz częściej można spotkać młodszych pacjentów (2020, Roth et al.).
W celu zwiększenia świadomości na temat chorób serca, co roku na przełomie czerwca w Wielkiej Brytanii obchodzimy Brytyjski Tydzień Serca.
Jedną z najczęstszych chorób serca jest choroba wieńcowa. Charakteryzuje się ona niedostatecznym ukrwieniem serca, spowodowanym zwężeniem tętnic wieńcowych. W efekcie serce nie jest odpowiednio zaopatrzone w tlen (2023, Mayo Clinic).
Konsekwencją miażdżycy, potocznie nazywanej chorobą wieńcową, często jest operacja pomostowania aortalno-wieńcowego (2024,Instytut Kardiologii) . Procedura ta, znana jako bypass, polega na omijaniu zwężonych lub zablokowanych obszarów tętnic wieńcowych poprzez stworzenie nowej ścieżki dla krwi. Chirurg pobiera fragment naczyń krwionośnych z innych części ciała pacjenta, najczęściej z nogi, i tworzy nowe połączenie(2023, Mayo Clinic).
Operacja bypassu jest jednym z najczęściej wykonywanych zabiegów na oddziałach chirurgii serca. W 2018 roku w USA przeprowadzono około 200 000 takich operacji. Mimo skuteczności zabiegu, dla pacjentów i ich rodzin jest to zawsze bardzo stresujące doświadczenie, często towarzyszą mu strach i niepokój (2017, Neupane, I).
Czy można zapobiec miażdżycy? Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna. Istnieje wiele czynników prowadzących do chorób serca, na które nie zawsze mamy wpływ (2024,Instytut Kardiologii) . Częstymi czynnikami ryzyka są palenie papierosów, nadmierna masa ciała, mała aktywność fizyczna, stres, niezdrowa dieta oraz cukrzyca(2023, American Heart Association). Co mówią o tym badania?
Jeśli chodzi o nadwagę i choroby serca, wiele badań jednoznacznie wskazuje na istotny związek między tymi czynnikami. Otyłość wiąże się z wieloma negatywnymi skutkami dla serca. Przykładowo, zwiększa się całkowita objętość krwi i pojemność minutowa serca, co dodatkowo obciąża ten organ (2011, Akil; Ahmad) .
Podobnie jest z paleniem papierosów. Palenie powoduje stres oksydacyjny, uszkadza wyściółkę tętnic i przyspiesza gromadzenie się złogów tłuszczowych w naczyniach krwionośnych. Ponadto zwiększa ryzyko nagłych zdarzeń zakrzepowych, stanów zapalnych i utleniania lipoprotein o małej gęstości. Tlenek węgla zawarty w dymie papierosowym zmniejsza zdolność krwi do transportowania tlenu, zwiększając obciążenie serca (2023, Parmar et al.) . W konsekwencji palenie papierosów wiąże się z szeregiem czynników jednoznacznie wpływających na kondycję naszego serca, co może prowadzić do chorób kardiologicznych.
Zależność między stresem a zapadalnością na choroby serca jest dobrze udokumentowana. Badanie z 2020 roku, obejmujące 117 pacjentów, wykazało, że ryzyko problemów sercowo-naczyniowych było wyższe u pacjentów z izolacją społeczną, stresem małżeńskim, stresem w pracy, przemocą w dzieciństwie lub traumą (2020, Satyjeet et al). Badania te jednoznacznie wskazują, że stres psychiczny stanowi istotne ryzyko chorób układu krążenia, które często jest pomijane.
Reasumując powyższe, zdrowa dieta, ograniczenie używek, redukcja stresu oraz higiena snu mogą przyczynić się do zmniejszenia ryzyka zapadalności na choroby serca. Powyższe przykłady stanowią jedynie ułamek badań pokazujących zależności między różnymi czynnikami wpływającymi na ryzyko zachorowania na choroby serca. Wiele badań naukowych wskazuje na to, że zmiana stylu życia, uwzględniająca te czynniki, może znacząco wpłynąć na poprawę zdrowia sercowo-naczyniowego.
Świadomość tych czynników i ich aktywne uwzględnianie, zwłaszcza w grupach ryzyka, takich jak osoby z nadwagą, palące papierosy, z nadciśnieniem tętniczym czy prowadzące siedzący tryb życia, może stanowić istotny element profilaktyki chorób sercowych. Wprowadzenie odpowiednich zmian, takich jak zwiększenie aktywności fizycznej, zdrowe nawyki żywieniowe, regularne badania kontrolne oraz techniki radzenia sobie ze stresem, może przynieść wymierne korzyści zdrowotne i zmniejszyć ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych.
Bibliografia:
„Risk Factors for Coronary Artery Disease.” American Heart Association, 2023
Akil, L., & Ahmad, H. A. (2011). Relationships between obesity and cardiovascular diseases in four southern states and Colorado. *Journal of health care for the poor and underserved, 22*(4 Suppl).
Cleveland Clinic medical professional. (2022, April 12). Heart Surgery: Types, Recovery & Outlook. *Cleveland Clinic*.
European Cardiology Review. „Management of Left Main Coronary Artery Disease.” ECR, 2023. https://www.ecrjournal.com.
Instytut Kardiologii. (2024). Choroba wieńcowa. https://www.ikard.pl/strefa-pacjenta/warto-wiedziec/choroba-wiencowa.html.
MDPI. „Left Main Coronary Artery Disease—Current Management and Future Perspectives.” J. Clin. Med., 2022. https://www.mdpi.com.
Mayo Clinic. „Coronary artery disease – Symptoms and causes.” Mayo Clinic, 2023. https://www.mayoclinic.org.
Neupane, I., Arora, R. C., & Rudolph, J. L. (2017). Cardiac surgery as a stressor and the response of the vulnerable older adult. *Experimental gerontology, 87*(Pt B), 168–174.
Parmar, M. P., Kaur, M., Bhavanam, S., Mulaka, G. S. R., Ishfaq, L., Vempati, R., C, M. F., Kandepi, H. V., Er, R., Sahu, S., & Davalgi, S. (2023). A Systematic Review of the Effects of Smoking on the Cardiovascular System and General Health. *Cureus, 15*(4), e38073.
Roth, G. A., Mensah, G. A., Johnson, C. O., et al. (2020). Global burden of cardiovascular diseases and risk factors, 1990–2019: Update from the GBD 2019 study. *Journal of the American College of Cardiology, 76*, 2982–3021.
Satyjeet, F., Naz, S., Kumar, V., Aung, N. H., Bansari, K., Irfan, S., & Rizwan, A. (2020). Psychological Stress as a Risk Factor for Cardiovascular Disease: A Case-Control Study. *Cureus, 12*(10), e10757.
Sedaghat, S., Rostami, S., Ebadi, A., & Fereidooni-Moghadam, M. (2019). Stressors in open-heart surgery patients: A qualitative study. *ARYA atherosclerosis, 15*(4), 192–200.
Stone, R., & Scheib, S. (2021). Advantages of, and Adaptations to, Enhanced Recovery Protocols for Perioperative Care during the COVID-19 Pandemic. *Journal of minimally invasive gynecology, 28*(3), 481–489.
Sukantarat, K., Greer, S., Brett, S., & Williamson, R. (2007). Physical and psychological sequelae of critical illness. *British journal of health psychology, 12*(Pt 1), 65–74.
Wilmut, K. A., O’Flaherty, M., Capewell, S., Ford, E. S., & Vaccarino, V. (2015). Coronary Heart Disease Mortality Declines in the United States From 1979 Through 2011: Evidence for Stagnation in Young Adults, Especially Women. *Circulation*.
World Heart Report 2023: Confronting the World’s Number One Killer. Geneva, Switzerland: World Heart Federation. 2023.
Pomoc psychologiczna w UK 