Wdzięczność – klika słów o tym, czym jest i dlaczego warto zacząć praktykować ją w swoim życiu

Autor: Anna Janik

„Wdzięczność jest nie tylko największą z cnót, ale i matką wszystkich innych” –
Cyceron

Każdy z nas pewnie wielokrotnie miał okazję doświadczyć błogiego uczucia
wdzięczności, gdy spotkało nas coś miłego, co można docenić, ale czy
zastanawiałeś się, jakie ta emocja ma znaczenie dla naszej psychiki na co dzień?

Z tego artykułu dowiesz się, jakie zalety posiada praktykowanie wdzięczności oraz jak można sprawić, by zagościła ona częściej w Twoim życiu.

Wdzięczność z psychologicznego punktu widzenia
Zanim przejdziemy do opisywania zalet płynących z doświadczania wdzięczności w swoim życiu to spróbujmy odpowiedzieć na pytanie, czym właściwie jest ta wdzięczność?
Wdzięcznością w psychologii możemy nazwać zarówno cnotę, orientację życiową,
cechę, nastrój, jak i emocję (Emmons, 2009). Jednak wdzięczność w psychologii
najczęściej jest opisywana jako cecha lub emocja.
Emocja wdzięczności odnosi się do krótkotrwałego stanu emocjonalnego, który
pojawia się jako odpowiedź w sytuacji, gdy ktoś doświadczy jakiejś korzyści ze strony innej osoby – może to być na przykład wyświadczenie nam przysługi lub otrzymanie prezentu (Agloe i in., 2013). Dodatkowo wdzięczność w tym rozumieniu, obok takich emocji jak empatia, poczucie winy oraz wstyd, zalicza się do emocji moralnych (Haidt, 2003; McCullough i Tsang, 2004). Oznacza to, że tego typu emocje motywują nas do podejmowania działań o charakterze moralnym albo są reakcją na takie działania. W tym przypadku wdzięczność wzmacnia zachowania prospołeczne, bowiem sprawia, że zwracamy się ku innym ludziom – nie tylko doceniamy otrzymany od nich dar, czy wyświadczoną przysługę, ale może też nas skłonić do tego, że sami z siebie chcemy potem się odwdzięczyć naszym darczyńcom za otrzymane dobro, co przekłada się w konsekwencji na budowanie silnych więzi międzyludzkich.

Z kolei wdzięczność jako cecha to jest pewna skłonność do reagowania tą emocją
(McCullough i in, 2001). Osoby, u których ta cecha jest bardziej rozwinięta,
intensywniej i częściej odczuwają wdzięczność. Dodatkowo poczucie wdzięczności u takich osób pojawia się w odniesieniu do wielu sfer życia: rodziny, przyjaciół, pracy, zdrowia, czy ogólnie wobec życia. Odwrotnie – osoby z niższym poziomem poczucia wdzięczności będą miały mniejszy repertuar rzeczy, za które są wdzięczni.
Warto jeszcze wspomnieć o tym, że to, co jest szczególnie istotne w przypadku
wdzięczności, to bezinteresowność samego darczyńcy. Wdzięczność poczujemy
tylko wtedy, gdy mamy świadomość, że za otrzymaną korzyść obdarowujący nie
oczekuje rewanżu. Jeżeli jednak wiemy, że osoba obdarowująca liczy na
wyświadczenie przysługi w przyszłości, to wówczas nie pojawi się wdzięczność, a tak zwany dług wdzięczności (Tsang, 2006). W odróżnieniu do wdzięczności, która jest emocją nacechowaną pozytywnie, dług wdzięczności wiąże się z poczuciem
dyskomfortu i nie przynosi takich korzyści jak odczuwanie wdzięczności.

Korzyści z praktykowania wdzięczności
Skoro mowa o korzyściach, jakie niesie ze sobą odczuwanie wdzięczności, to wśród nich można wymienić następujące:
 Posiadanie wysokiego poziomu cechy jako wdzięczności jest związany z
wyższym poziomem szczęścia (Watkins, 2004), natomiast praktyka
wdzięczności przyczynia się do zwiększenia poczucia dobrostanu (Emmons,
McCullough, 2003)
 Istnieją także badania potwierdzające dodatni związek wdzięczności i
satysfakcji z życia, co pokazał przegląd kilkudziesięciu badań dotyczących tych
zmiennych (Kerry i in., 2023)
 Stwierdzono również dodatni związek między poziomem wdzięczności, empatii i rezyliencją (zdolnością m.in., do radzenia sobie z przeciwnościami losu)
(Emmons, 2009; Mary i Patra, 2015; Lasota i in, 2022)
 Osoby z wyższym poziomem poczucia wdzięczności lepiej radzą sobie również
ze stresem i mają niższe wskaźniki poziomu depresji (Wood i in., 2008)
Podsumowując, można powiedzieć, że wdzięczność w pozytywny sposób oddziałuje na zdrowie psychiczne człowieka.

Jak praktykować wdzięczności?
Jest wiele sposobów na celebrowanie wdzięczności w swoim życiu. Jednym z
najbardziej znanych jest pisanie dziennika wdzięczności. Praktyka bywa nazywana również listą błogosławieństw (counting blessings). Polega ona na codziennym wypisywaniu kilku (3-5) rzeczy, za które jest się wdzięcznym. Nie ma aż takiego znaczenia, czego dotyczy powód do wdzięczności – wdzięczność może być wyrażana zarówno za codzienne, rutynowe rzeczy (takie jak możliwość zjedzenia ciepłego posiłku), jak i za rzeczy bardziej wyjątkowe (na przykład wygranie głównej nagrody w konkursie). Kluczowa jest tutaj regularność i długość stosowania tej praktyki, ponieważ nawyk systematycznego zauważania dobrodziejstw w naszym życiu bardziej nas na nie uwrażliwia, dzięki czemu możemy częściej czerpać z nich radość (Kwiatek, 2012).
Innym sposobem na praktykowanie wdzięczności jest napisanie listu wdzięczności (Emmons, 2009; Lasota, 2023). Możemy go napisać na przykład do bliskiej nam osoby, której chcielibyśmy podziękować za coś, dla nas zrobiła, ale nie mieliśmy jeszcze ku temu okazji.
Ciekawym pomysłem na wzmacnianie poczucia wdzięczności jest terapia Naikan
nawiązująca do buddyjskiej medytacji i stworzona przez Yoshimoto Ishina w latach 50. ubiegłego wieku (Ruini, 2017). W codziennej medytacji należy sobie zadać trzy pytania: „Co dzisiaj otrzymałem/otrzymałam?”, „Co dzisiaj
podarowałem/podarowałam?” oraz „Jakiego typu trudności i problemy
sprawiłem/sprawiłam innej osobie?”. Pytanie mają na celu zwiększenie
samoświadomości (między innymi na temat tego za co możemy być wdzięczni), a
także służą samodoskonaleniu (w tym kształtowaniu dojrzałości).

Mam nadzieję, że po przeczytaniu tego artykułu chociaż trochę bardziej przekonasz się do tego, że regularne docenianie dóbr w swoim życiu korzystnie może wpłynąć na zdrowie psychicznie. Miłego praktykowania wdzięczności.

Bibliografia
Algoe, S. B., Fredrickson, B. L., Gable, S. L. (2013). The social functions of the
emotion of gratitude via expression. Emotion, 13(4), 605-609.
https://doi.org/10.1037/a0032701
Emmons, R. A. (2009). Gratitude. W: S. J. Lopez (red.), The encyclopedia of positive
psychology, (s. 442-447). Willey-Blackwell.
Emmons, R. A., McCullough, M. E. (2003). Counting blessings versus burdens: An
experimental investigation of gratitude and subjective well-being in daily life. Journal
of Personality and Social Psychology, 84(2), 377–389. https://doi.org/10.1037/0022-
3514.84.2.377
Emmons, R. A., McCullough, M. E. (red.). (2004). The psychology of gratitude.
Oxford University Press.
Haidt, J. (2003). The moral emotions. W: R.J. Davidson, K.R. Scherer, H.H.
Goldsmith (red.), Handbook of affective sciences (852–870). Oxford University Press.
Kwiatek, P. (2012). Przeszkody i strategie rozwoju wdzięczności w świetle
współczesnych badań psychologicznych. Seminare, 32, 151–163.
Mary, E. M., Patra, S. (2015). Relationship between forgiveness, gratitude and
resilience among the adolescents. Indian Journal of Positive Psychology, 6(1), 63-68.
McCullough, M. E., Tsang, J. (2004). Parent of the Virtue? The Prosocial Contours of
the Gratitude. W: R. A. Emmons, M. A. McCullough (red.), The psychology of
gratitude, (s. 123-141). Oxford University Press.
McCullough, M. E., Emmons, R. A., Tsang, J. A. (2002). The grateful disposition: A
conceptual and empirical topography. Journal of Personality and Social Psychology,
82(1), 112–127. https://doi.org/10.1037/0022-3514.82.1.112
Lasota, A. (2023). Pozytywne interwencje terapeutyczne oparte na wdzięczności w
socjoterapii dzieci i młodzieży. Biuletyn Socjoterapeutyczny, (1), 57-73.
Lasota, A., Tomaszek, K., Bosacki, S. (2022). How to become more grateful? The
mediating role of resilience between empathy and gratitude. Current Psychology: A Journal for Diverse Perspectives on Diverse Psychological Issues, 41(10),
6848–6857. https://doi.org/10.1007/s12144-020-01178-1
Ruini, C. (2017). Positive Psychology in the Clinical Domains. Springer.
Tsang, J. A. (2006). The effects of helper intention on gratitude and
indebtedness. Motivation and emotion, 30, 198-204. https://doi.org/10.1007/s11031-
006-9031-z
Wood, A.M., Maltby, J., Gillett, R., Linley, P.A., Joseph, S. (2008). The role of
gratitude in the development of social support, stress, and depression: Two
longitudinal studies. Journal of Research in Personality, 42, 854–871.
https://doi.org/10.1016/j.jrp.2007.11.003

Watkins, P. C. (2004). Gratitude and Subjective Well-Being. W: R. A. Emmons, M. A.
McCullough (red.), The psychology of gratitude, (s. 167-192). Oxford University
Press.
Wolanin, A. (2019). Wdzięczność w psychologii – przegląd definicji, głównych ujęć i koncepcji. Polskie Forum Psychologiczne, 15(3), 356–372.
https://doi.org/10.14656/PFP20200402