Podobieństwa i różnice pomiędzy Zespołem Aspergera a depresją

Zespół Aspergera (SA) jest całościowym zaburzeniem rozwoju, które objawia się trudnościami w kontaktach społecznych, nawiązywaniu interakcji i komunikacji oraz odmiennością zainteresowań. W zaburzeniu tym może wystąpić sztywność jeżeli chodzi o poruszanie się, bądź opóźnienie rozwoju ruchowego. W związku z tym mogą pojawić się trudności z jazdą na rowerze czy grą w piłkę. Często osoby z SA mogą mówić w nieprzeciętny sposób, na przykład zmieniać tempo rozmowy, jej płynność lub głośność. Ponadto charakterystyczne są nieprzerwane monologi mimo braku zainteresowania słuchacza. Opowiadania zwykle dotyczą nietypowych zainteresowań, które potrafią całkowicie absorbować uwagę osób z SA. Dotknięci zaburzeniem wykazują brak zrozumienia dla norm społecznych oraz nieumiejętność dostrzegania sygnałów społecznych, takich jak dostrzeganie emocji. Ich gesty oraz mimika są wyuczone, dlatego postrzegamy je jako dziwne i nienaturalne. Brak zrozumienia intencji innych sprawia, że osobom z SA trudno nawiązać satysfakcjonujące relacje, bywa że są nieakceptowani i odrzucani przez swoją odmienność.  

Osoby z Zespołem Aspergera są objęte przede wszystkim terapią poznawczo-behawioralną, która obejmuje wszystkie sfery życia i uczy odpowiednich zachowań, które są akceptowane społecznie, oraz określa zrozumiałe zasady i reguły by pomóc w odegraniu odpowiedniej reakcji. Dla osób z SA wiele czynności jest nieoczywistych i wymagają oni jasnych instrukcji, np. utrzymywanie kontaktu wzrokowego podczas rozmowy. Ponadto podczas terapii osoba uczy się panować nad lękiem i stresem oraz ćwiczy nowo nabyte umiejętności. Osoby z SA uczestniczą w wielu terapiach i treningach w zależności od potrzeb, np. Treningi umiejętności społecznych, terapia integracji sensorycznej, trening uwagi, terapia mowy.

Depresja jest jednym z najpopularniejszych zaburzeń obecnych czasów a jej długość trwania jest różna i zwykle jest odpowiedzą na przykre wydarzenia życiowe. Depresja objawia się przede wszystkim zmianą nastroju. Najczęściej jest on obniżony, jednak zdarza się, że osoby stają się drażliwe i nerwowe. Do objawów zaliczamy również zaburzenia snu, które również mogą przejawiać się przez nadmierną senność lub bezsennością, snem przerwanym oraz problemami z zasypianiem. Charakterystyczny dla osób z depresją jest brak apetytu i zachowania autodestrukcyjne np. samookaleczanie, stosowanie używek. Podstawową cechą depresji jest negatywne postrzeganie siebie i świata. Osoby w depresji najczęściej wycofują się z kontaktów społecznych, brakuje im wiary w siebie i swoje możliwości oraz nie mają nadziei na zmianę swojego stanu. Objawy mogą być stałe i przewlekłe, jak również mogą występować epizody o różnej sile, ponadto często współwystępują z innymi zaburzeniami psychicznymi np. lękowymi. Depresja jest chorobą, która obciąża organizm, dlatego człowiek będący w tym stanie jest zmęczony, czuje się ociężały i pełen niepokoju.

Leczenie depresji skupia się przede wszystkim na łagodzeniu objawów. Stosuje się w tym celu oddziaływanie psychoterapeutyczne, farmakoterapię oraz psychoedukację. Psychoedukacja obejmuje zarówno osobę z zaburzeniem, jak i jej bliskich. Ważne by dostarczyć informacje na temat choroby na przykład jej przyczyn objawów i możliwości leczenia. Psychoterapia jest dostosowywana do potrzeb, może być indywidualna, grupowa lub rodzinna. Najskuteczniejsza jest psychoterapia poznawczo-behawioralna, która prowadzi do zmian w sposobie myślenia i tym samym zmienia zachowanie. Wraz z oddziaływaniem psychoterapeutycznym często stosuje się również farmakoterapię. Najpopularniejszymi lekami są leki z grupy inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI). Ich skutki uboczne są rzadkie i zwykle ustępują po kilkunastu dniach leczenia.

Mimo zupełnie innego pochodzenia zaburzeń, często mogą mieć one podobne objawy. Jednym z nich jest agresja, która może pojawiać się zarówno u dzieci z depresją jak i z SA. W SA dzieci reagują agresją na niezrozumienie lub niemożność dostosowania się do norm, zaś w depresji może to być sposób radzenia sobie z napięciem. Zarówno depresja jak i SA może spowodować izolowanie się od grupy. Wycofanie społeczne w depresji może być następstwem obniżenia nastroju, a w Zespole Aspergera może być skutkiem niedostosowania do reguł panujących lub może być spowodowane odrzuceniem przez grupę. Duża izolacja osób z SA, niezrozumienie ze strony dorosłych oraz problemy z rówieśnikami mogą skutkować myślami samobójczymi czy samookaleczaniem, co jest również objawem depresji.   Oba zaburzenia wpływają również na rozwój poznawczy. W depresji może nastąpić regres przez zmęczenie lub obniżenie zdolności poznawczych zaś w SA niewłaściwe nauczanie może doprowadzić do cofania się rozwoju intelektualnego. W obu zaburzeniach możemy mówić o problemach z koncentracją i rozdrażnieniu. Koncentracja w depresji jest osłabiona przez ogólny stan dziecka i zmęczenie, a w SA może być spowodowana większą podatnością na rozpraszacze. W Zespole Aspergera możemy zaobserwować nadwrażliwość na bodźce, zaś u dzieci z depresją rozdrażnienie możemy utożsamiać z nadwrażliwością. Oba zaburzenia mogą wywoływać problem z odczytywaniem emocji innych osób. W SA dziecko nie rozumie norm społecznych i może być niezdolne do odczytywania emocji innych osób czy mowy ciała, zaś dzieci w depresji potrafią je rozróżnić, jednak mogą je inaczej interpretować przez zakrzywiony obraz siebie i rzeczywistości.

Podobieństwa objawów nie sprawiają jednak, że zaburzenia trudno odróżnić, gdyż występuje wiele różnic pomiędzy depresją a SA. Na początek warto zaznaczyć, że Zespół Aspergera i depresja to przede wszystkim zaburzenia o innym podłożu. SA to całościowe zaburzenie rozwoju, zaś depresja należy do przypadłości z grupy zaburzeń afektywnych. Oznacza to, że SA rozpoczyna się w dzieciństwie i jest zbiorem trudności z którymi człowiek funkcjonuje całe życie, wliczając w to również fizyczność, a depresja dotyczy psychiki oraz zachowania i zachorować można w każdym wieku. Przyczynami wykształcenia się Zespołu Aspergera u dziecka nie są dokładnie poznane, jednak zalicza się do nich: urazy okołoporodowe, uszkodzenia układu nerwowego, porażenie mózgowe oraz toksoplazmoza i poważne infekcje. Na przyczyny depresji składają się czynniki genetyczne, psychologiczne i środowiskowe. Trudne doświadczenia mogą wywołać depresje, a środowisko w jakim dziecko żyje ma na to realny wpływ. Ponadto depresja jest często odpowiedzią na traumatyczne przeżycia, tak jak gwałt, przemoc czy utrata bliskiej osoby. Kolejna różnicą jest długość trwania zaburzeń. Zespół Aspergera towarzyszy osobie całe życie, zaś depresja jest momentem przejściowym. Sposoby leczenia również są inne. W depresji możemy stosować farmakoterapię, zaś w SA należy skupić się na sposoby radzenia sobie z zaburzeniem i adaptację do środowiska.

***

Autor tekstu:
Ewa Gizińska – jestem absolwentką psychologii o specjalności klinicznej w Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie. Moją pasją jest sztuka i jej moc terapeutyczna. Jestem w trakcie szkolenia arteterapeutycznego oraz kursu terapeuty zajęciowego, a w pracy staram się wykorzystywać poznane tam techniki. W PPA zajmuję się tworzeniem artykułów, głównie o tematyce klinicznej. Chciałabym przyczynić się do rozwoju wiedzy na temat zaburzeń i tym samym wspomagać osoby wykluczone i ich rodziny, a także wspierać dzieci i zapewniać im dobry start w życiu. Na co dzień jestem pedagogiem w innowacyjnym żłobku, gdzie zajmuję się dziećmi wykorzystując metodę Reggio Emilia oraz założenia Porozumienia bez Przemocy i rodzicielstwa bliskości.

Literatura:

S. Kalinowska, K. Nitsch, P. Duda, B. Trześniowska-Drukała, J. Samochowiec, Depresja u dzieci i młodzieży – obraz kliniczny, etiologia, terapia, Roczniki Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie, 2013, 59,1, str. 32-36.

B. Krupa, K. Lesiczka, W. Telka, Dziecko z zespołem Aspergera (ASD) – problemy i możliwości wsparcia, Zeszyty Naukowe nr 2 /2016 Wyższej Szkoły Humanistyczno-Przyrodniczej Studium Generale Sandomiriense, str. 16-24.