Stres w XXI wieku dotyka wszystkich. Wielu z nas codziennie mierzy się z sytuacjami pełnymi stresorów. Obecnie, w dobie pandemii, warto pochylić się nad stresem i jego wpływem na nasz organizm. Należy znaleźć skuteczne i sprawdzone techniki, które pomogą nam przejść przez trudne chwile. Taki cel miał webinar z 4 lipca zorganizowany przez Akademię Kobiety działającą w ramach Polish Psychologists’ Association.
Pierwsza część webinaru prowadzona przez Weronikę Grzelak dotyczyła zarządzania stresem. Prelegentka odwoływała się do podejścia całościowego/systemowego czyli takiego, gdzie stres jest rozpatrywany na poziomie psychiki, fizjologii, biologii oraz relacji, zarówno społecznych jak i partnerskich. Wymienione czynniki działają na siebie nawzajem oraz wpływają na stan naszego ciała i umysłu. Weronika przytoczyła podstawy teoretyczne, m.in. teorię stresu Hansa, który ujmował stres jako reakcję fizjologiczną czy stres w aspekcie bodźca lub zdarzenia, które wywołuje reakcję stresową. Inni badacze Lazarus i Folkman ujmowali stres w sensie relacji między jednostką a otoczeniem. Podejście systemowe skłania się ku definicji – całościowa reakcja organizmu (ciała i umysłu) na doświadczane przez nas stresory. Stresorami mogą być, między innymi znaczące zmiany życiowe w rodzinie, w pracy czy katastrofy.
Naukowcy Holmes i Ray stworzyli, tzw. Stress Scale, na której punktowo oceniane są różne wydarzenia życiowe – im wyższa punktacja, tym wyższy nośnik stresu. Weronika zachęcała uczestników webinaru do skorzystania z narzędzia poprzez dokonanie oceny punktowej, zsumowania swoich punktów oraz dokonania analizy wraz z prowadzącą. Poruszona została również kwestia reakcji na stres, które dominują u uczestników i zadania sobie pytania, czy przy wystąpieniu stresu w życiu daję sobie czas na regenerację i odpoczynek. Prelegentka zachęcała do stworzenia własnej listy rzeczy, które nas relaksują. Pojawiła się też informacja o psychiatrze Antonovskim prowadzącym badania na grupie kobiet, które przeżyły obóz koncentracyjny. Naukowiec próbował dociec, w jaki sposób pomimo tych trudnych wydarzeń, kobiety są zdolne dalej, względnie normalnie funkcjonować. Badacz przytoczył pojęcie „zasobów”- wewnętrznych, które odnoszą się do naszych cech psychicznych, naszej relacji ze sobą i zewnętrznych, czyli relacji społecznych. Uznał, że zasoby warunkują zdrowie człowieka. Dodatkowo podkreślił, że w radzeniu sobie ze stresem przydatne jest poczucie koherencji, które składa się z poczucia zrozumiałości, sensowności i zaradności.
Prowadząca tłumaczyła mechanizmy funkcjonujące w w psychice człowieka mierzącego się ze stresem i podkreślała istotność prawidłowego interpretowania sytuacji problemowych, stresujących. Wskazała na ryzyko uzależnień w sytuacjach nadmiernego stresu. Szczegółowo opowiadała o technikach relaksacyjnych, które pomagają wyciszyć umysł i ciało, np. wizualizacji, mindfullness, koherencji serca (heartfullness), pozytywnej afirmacji, jodze twarzy. Prelegentka poleciła książki, aby zgłębić się w temat technik relaksacyjnych, między innymi „Joga twarzy” Małgorzaty Maj.
Dalej temat zarządzania stresem kontynuowała Julita Kasprzyk. Rozpoczęła przedstawieniem statystyk z 2018 roku zaprezentowanych przez Mental Health Foundation. Według nich aż 74% osób doświadczyło stresu, który był dla nich paraliżujący, 16% osób samookaleczało się, a 32% miało myśli samobójcze.
Następnie opowiadała o stresorach i o tym, jak wpływają na człowieka, na przykład poprzez bóle głowy, choroby serca i układu krążenia, problemy z trawieniem, trądzik, nieregularny cykl miesiączkowy, cukrzyca, otyłość, osteoporoza. Prelegentka wyjaśniła jak sytuacja pandemiczna i przymusowa kwarantanna wpływają na zdrowie psychiczne, wzrost przemocy w rodzinach i zwiększone ryzyko zaburzeń psychicznych.
Julita wspomniała również o stresie konstruktywnym i szkodliwym. Omówiła metody radzenia sobie z nim, przy pomocy jogi, arteterapii, muzykoterapii, choreoterapii (terapia ruchem), świadomego oddychania poprzez medytację, trening autogenny Schultza, technika Jacobsona. Podkreśliła rolę refleksji nad tym, co będzie korzystne dla danej osoby, na przykład osoby lubiące ruch mogą stosować techniki oddechowe podczas spaceru. W osiąganiu trwałych efektów ważna jest regularność oraz konsekwencja.
Druga część webinaru poprowadzona przez Martę Knycińską dotyczyła asertywności jako narzędzia w budowaniu harmonii i życia na własnych zasadach. Prelegentka wyjaśniła znaczenie asertywności i wskazała na jej rolę w życiu. Mianowicie korzystne jest przyjrzenie się, czy w naszym życiu jesteśmy asertywni, gdyż asertywność określa nasze psychiczne i fizyczne granice. Jej celem jest budowanie w naszym życiu komfortu i poczucia, że żyjemy na własnych zasadach. Jest to szczególnie ważne w przypadku stresorów. Dzięki asertywności potrafimy odpowiednio zareagować, gdy poziom naszego stresu jest zbyt wysoki. Ważne jest, aby mieć moc sprawczą i wpływać na swoje życie.
Marta przedstawiła postać psychologa Adama Galijskiego, który zajmuje się asertywnością. Rozróżnia on bycie zbyt uległym i bycie zbyt nachalnym. Podkreśla, że warto rozróżnić obszar akceptowanych zachowań. Dzięki temu nie rezygnujemy z siebie, ale także nie
próbujemy wpłynąć na innych za wszelką cenę. Prelegentka przytoczyła przykłady zachowań, które wskazują na to, że nasza asertywność jest związana z poczuciem własnej wartości. Podkreśliła, że kobiety mają taką samą potrzebę bycia asertywnymi jak mężczyźni.
Została również omówiona asertywność w ujęciu Marii Król-Fijewskiej, gdzie psycholożka porusza temat dialogu wewnętrznego, któremu należy się przyjrzeć, aby zrozumieć mechanizmy zachowania i myślenia. Często mamy problem z asertywną odmową, co wiążę się z ryzkiem rezygnacji z siebie. Asertywna odmowa powinna być czytelna, uczciwa, stanowcza, bezpośrednia. Prowadząca zaprezentowała przykłady zachowań asertywnych i nieasertywnych. Zaznaczyła, że każdy z nas może zachowywać się w sposób przez siebie wybrany oraz podkreśliła różnicę pomiędzy pojęciem asertywności a agresji. Chcąc zadbać o siebie musimy pamiętać o szanowaniu potrzeb i praw innych. W przypadku agresji naruszamy prawa innych, nie szanujemy ich potrzeb, zachowań i opinii. Prowadząca wyjaśniła rolę wprowadzenia teorii na temat asertywności w swoje życie i w tym celu zaprezentowała ćwiczenie wizualizacji. Poleciła uczestnikom wyobrażenie samego siebie jako państwa, które ma granice, prawa, obyczaje. Dzięki określeniu własnych preferencji, wiemy o co musimy dbać i na co uważać.
Na koniec została przedstawiona teoria analizy transakcyjnej Bernego, w której znaczenie ma to, jakie role odgrywamy w dialogu z innymi. Możemy przyjąć jedną z trzech ról – rodzica, dorosłego lub dziecka. Dorosły komunikuje się otwarcie, szczerze i wprost, dziecko natomiast nie potrafi przejąć odpowiedzialności. Prelegentka zachęciła do przyjrzenia się, czy wchodzimy w podobne role. Dodatkowo warto poświęcić czas na poznanie samego siebie. Znajomość ta pomaga w wielu obszarach, takich jak radzeniu sobie z krytyką w sposób adekwatny czy podejmowaniu decyzji zgodnie z naszymi przekonaniami.
Trzecią i ostatnią część webinaru dotyczącą tematu interwencji kryzysowej w czasie pandemii koronawirusa poprowadziła Weronika Molińska. Została omówiona definicja kryzysu psychicznego, jego cechy oraz rodzaje. Prelegentka pokreśliła, iż każda osoba inaczej radzi sobie z kryzysami, które spotykają nas wszystkich.
W przypadku pandemii koronawirusa mówimy o kryzysie środowiskowym. W wielu przypadkach przydatna okazuje się wtedy zorientowana na szybką poprawę interwencja kryzysowa. Równie często potrzebne jest wsparcie psychoterapeutyczne, które bywa długotrwałe i szczegółowe, skoncentrowane na przyczynach.
Weronika wyjaśniła różnicę między epidemią i pandemią. Omówiła konsekwencje psychologiczne COVID19, takie jak poczucie bezradności, przygnębienie, stres o klinicznie znaczącym nasileniu, depresję, lęk i panikę, traumy. Podczas pandemii koronawirusa zaobserwowano wzrost przypadków przemocy w rodzinach i związkach romantycznych o 40%. W takich przypadkach warto zapoznać się z aplikacją „Mój parasol” oraz stroną internetową „Kosmetyki, które ratują skórę” za pośrednictwem których można uzyskać pomoc.
Został omówiony również wzrost ryzyka wystąpienia stresu pourazowego (PTSD) i zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych (OCD). W czasie pandemii warto szukać konstruktywnych sposobów radzenia sobie z kryzysem, poprzez słuchanie zaleceń władz krajowych i lokalnych, utrzymywanie rutyny dnia, dbanie o siebie, minimalizowanie kontaktu z mediami, psychoterapię. Prelegentka wskazała instytucje pomocowe w Polsce, które mogą pomóc w kryzysowych sytuacjach, takie jak Centrum Wsparcia dla Osób w Stanie Kryzysu Psychicznego, Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę, Fundacja Nagle Sami. Wspomniała także o możliwości uzyskania pomocy w Anglii w NHS Mental health crisis, Samaritans czy SANEline.
***
Autorem sprawozdania jest Lena Smolarek – studentka V roku psychologii w ramach Międzyobszarowych Indywidualnych Studiów Humanistyczno-Społecznych na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, tytuł licencjata na kierunku Dziennikarstwo i Komunikacja Społeczna. Obecnie prowadzi badania i pisze pracę magisterską na temat wysokiej wrażliwości. Jest założycielką profilu w serwisie Instagram @nadziejawchorobiepsychicznej oraz podcastu ‘’NADZIEJA W CHOROBIE PSYCHICZNEJ” na platformie Spotify. Ma doświadczenie pracy dziennikarskiej w Polskim Radiu.
Pomoc psychologiczna w UK 