Jak w dobie smartfonizacji dbać o przyjaźń?

Osoby ze spuszczoną głową oraz utkwionymi oczami w ekranie smarftona to charakterystyka pokolenia head down. Współczesny obraz grupki osób stojących blisko siebie, ale nierozmawiających twarzą w twarz, tylko przez smartfony, nikogo już nie dziwi. Dla młodych osób, wirtualna rzeczywistość jest atrakcyjna, przyjazna i bezpieczna, gdyż kształtowana jest według ich własnych marzeń. Jednak w rzeczywistości wirtualne kontakty osaczają, zamykają dzieci w wymyślonym świecie, z którego bardzo trudno się wydostać, otworzyć na prawdziwe relacje z innymi. Zaciera się różnica między tym, co wirtualne, a tym, co rzeczywiste (Czerska, 2016).

Smartfonizacja społeczeństwa rozpoczęła się wraz z pojawieniem się na rynku iPhone’a z jego licznymi aplikacjami, przy pomocy, których w prosty i szybki sposób można było uzyskać dostęp do różnych treści (Evans, 2011). O tym, że urządzenia mobilne stały się wszechobecne nie trzeba nikogo przekonywać.

Do niewątpliwych zalet smartfonizacji należy wzrost mobilności społeczeństwa, ciągły kontakt ze znajomymi i rodziną, możliwość płacenia telefonem, korzystanie z aplikacji mobilnych, aktywizacja i ułatwienie życia osobom nieśmiałym oraz osobom niepełnosprawnym. Dodatkowo w dobie koronowirusa, warto wspomnieć o możliwości leczenia i monitorowania pacjentów oraz diagnostykę chorób (Czerska, 2016).

Zagrożenia, które przynosi smartfonizacja to fonoholizm (uzależnienie od telefonu komórkowego), nomofobia (chorobliwy lęk przed brakiem możliwości skorzystania z telefonu komórkowego), phubbing (ignorowanie i lekceważenie drugiej osoby poprzez intensywne korzystanie w jej obecności z urządzeń mobilnych), ale również zagrożenia cyberprzestępczością. Zbyt częste korzystanie z urządzeń mobilnych może powodować objawy związane z funkcjonowaniem naszego ciała, znane jest schorzenie określane Text Neck, dla którego charakterystyczne jest: ból karku, ramion, głowy, wzmożone napięcie mięśni, problemy z kręceniem głową. Ciekawym zjawiskiem jest cocooning, czyli świadome izolowanie się od otoczenia, budowanie prywatnej przestrzeni, dającej poczucie bezpieczeństwa. Cocooning wędrujący to izolowanie się od świata zewnętrznego za pomocą spersonalizowanych smartfonów (Czerska, 2016).

Jak w takim razie w dobie technologizacji i smartfonizacji dbać o relacje z innymi? Przyjaźń ma dla ludzi, niezależnie od wieku, bardzo duże znaczenie oraz jest koniecznym warunkiem ludzkiego rozwoju, zarówno na poziomie psychicznym, jak i społecznym (Prusiński, 2015). Relacja przyjacielska jest fenomenem ahistorycznym występującym we wszystkich typach społeczeństw. Rozmaite rozproszone badania empiryczne pochodzące z różnych części globu pozwalają postawić wniosek, że przyjaźń koreluje między innymi z takimi zmiennymi jak: większa zdrowotność, mniejsza przestępczość czy poczucie dobrobytu (Seligman, 2005).

W psychologii istnieje bardzo dużo definicji przyjaźni. Według mnie na uwagę zasługuje model teoretyczny przyjęty za Arunkumarem i Dharmangadanem (2001). Relacja przyjacielska jest tu rozumiana, jako długotrwała i stanowi jeden z najbardziej cenionych rodzajów relacji interpersonalnych. Zasadniczą przyczyną deprywacji i samotności człowieka jest właśnie brak relacji przyjacielskich. Ludzie nieuczestniczący w przyjaźni określają otaczający świat, jako wrogi (Prusiński, 2016). Budowanie relacji przyjaźni między dwojgiem ludzi jest wynikiem potrzeby afiliacji, która obejmuje potrzeby obecności i towarzystwa drugiego człowieka oraz rozwijania bliskiej, a z czasem intymnej więzi. Powyższa propozycja definicyjna relacji przyjacielskiej wskazuje cztery komponenty.

Pierwszym jest akceptacja tej relacji, możliwość funkcjonowania w relacji przyjacielskiej, której ważnymi wymiarami są również szacunek i uznanie. Akceptacja to przyjmowanie drugiego człowieka takim, jakim on jest, bez skłaniania go do modyfikacji zarówno na poziomie zachowania, jak też wartości i postaw. Szacunek zakłada, że druga strona dokonuje dobrych ocen i kieruje się rozsądkiem.

Drugim wymiarem jest wzajemne wsparcie w relacji, rozumiane, jako wzajemna pomoc (dawana i otrzymywana) w sytuacji przeżywanych problemów i kryzysów oraz osobistych zmartwień. Chodzi tu również o wzajemne poparcie i rzecznictwo, a także wyrażanie swojej opinii.

Trzeci wymiar to intymność w relacji, w sensie dzielenia się osobistymi doświadczeniami i wewnętrznymi przeżyciami. Na poziomie intymności zakłada się również wzajemne zrozumienie, jako rozumienie nie tylko pewnych faktów z życia drugiej osoby, lecz także bardziej fundamentalnie – jako rozumienie jej najbardziej osobistych powodów zachowania.

Czwarty wymiar to harmony, którą najlepiej będzie tłumaczyć, jako zestrojenie w relacji (Prusiński, 2017).

Obecnie, w dobie Facebooka i innych portali społecznościowych, które dają nieograniczone możliwości komunikacji w cyberprzestrzeni, wyłonił się nowy rodzaj przyjaźni. Jedni mówią, że jest to przyjaźń cyfrowa (Prusiński, 2015) drudzy nazywają ją wirtualną (Szarota, 2014). Jej atrybuty daleko odbiegają od spektrum cech przypisanych tej tradycyjnej. Człowiek po pierwsze ma poczucie niczym nieskrępowanej dowolności gdzie jednym ruchem palca może nawiązać kontakt. Relacja w Internecie ma zdecydowanie luźniejszy, często tymczasowy, charakter niż ta „twarzą w twarz” i jest podtrzymywana o tyle, o ile kontakt z drugą osobą jest źródłem bieżącej satysfakcji emocjonalnej. W końcu przyjaźń wirtualna zbudowana jest na specyficznym rodzaju zaufania, które nie wiąże się z osiągnięciem istotnego dla tego typu relacji poziomu intymności. Zaufanie w tradycyjnie rozumianej przyjaźni nie jest jedynie założeniem, a czymś co należy zdobyć. Ponieważ zaufanie jest silnie skorelowane z intymnością wymaga równowagi między autonomią i otwartością. Budowanie wzajemnego zaufania opiera się na tym, że każda ze stron zna osobowość drugiej na tyle, by móc zawsze wywołać u niej pożądaną reakcję (Prusiński, 2015).

W dobie smartfonizacji, mamy do dyspozycji jeszcze więcej narzędzi, które mogą pomagać w jej utrzymaniu. Dzięki smartfonom możemy mieć kontakt z przyjacielem, nawet jak mieszka w dużej odległości od nas. Warto zastosować kilka prostych zabiegów, żeby przyjaźń podtrzymać. Odzywaj się pierwszy. Wartościowy jest model relacji, oparty na zasadzie wizyta-rewizyta. Zapisz sobie ważne daty i wydarzenia z życia przyjaciół. Zwykły SMS z życzeniami urodzinowymi może spowodować, że dzień, który obchodzi druga osoba będzie jeszcze bardziej wyhątkowy. Słuchaj uważnie, Twój rozmówca to doceni. Spędzaj czas z przyjacielem, ujmuj w planach, bądź w kontakcie. To tylko kilka prostych gestów, dzięki, którym dajemy komuś do zrozumienia, że jest dla nas ważny i wartościowy.

Przyjaźń to relacja, w której zdejmujesz maskę. W której kogoś znasz i dajesz się poznać. Wymaga ona czasu i wspólnego przeżywania różnych doświadczeń. Przyjaźń rodzi się w tyglu codziennych trudności i zmagań. To, czy przetrwa przez całe życie, zależy od czterech czynników:

• bliskości emocjonalnej,
• czasu,
• przechodzenia przez te same okresy w życiu,
• posiadania wspólnych wartości

Aby przyjaźń przetrwała, przyjaciele muszą się regularnie widywać. Muszą mieć dla siebie czas. Wiąże się to z poprzednim punktem. Dużo łatwiej się spotkać, gdy wystarczy pół godziny na dojazd. Jednak można mieszkać blisko siebie i nie mieć dla siebie czasu. Jeżeli nie znajdujesz chwili, aby zadzwonić lub spotkać się z przyjacielem, to nie licz, że ta relacja przetrwa. Nie chodzi o okazjonalne przerwy w kontakcie, ale o te powtarzające się i długo trwające. Im mniej masz czasu dla danej osoby, tym Wasza relacja staje się płytsza i luźniejsza. Każdy z nas przechodzi przez pewne okresy w swoim życiu (studia, pierwsza praca, małżeństwo lub stan wolny, dzieci, emerytura) i każdy z tych okresów rządzi się innymi prawami oraz powinnościami. Jeżeli dopiero wkraczasz na rynek pracy i jesteś nastawiony na robienie kariery, to pewnie zdarza Ci się częściej zostawać po godzinach, wyjeżdżać służbowo lub uczęszczać na studia podyplomowe, dzięki którym chcesz podnieść swoje kwalifikacje. Kariera jest dla Ciebie na pierwszym miejscu. Być może właśnie urodziło się Twoje pierwsze dziecko i całe Twoje życie jest podporządkowane rytmowi opieki nad niemowlakiem. Może Twoje dzieci chodzą już do szkoły, a Ty godzisz pracę z obowiązkami rodzicielskimi. Jeżeli Ty i Twój przyjaciel jesteście w innych okresach życia, to naturalną sprawą będzie to, że Wasza relacja będzie przechodzić zmiany. Może stać się luźniejsza i dalsza lub przerodzić się w serdeczną znajomość. To, czy przetrwa, będzie zależeć od tego, czy nowa jakość relacji, którą stworzycie, będzie odpowiadać Wam obojgu.

Zdarza się tak, że z przyjaciółmi mieszkacie blisko siebie, macie czas, aby się spotykać, a nawet jesteście w tym samym okresie życia, ale różnicie się systemem wartości. Wybieracie różne drogi. Przyjaźnienie się z osobą o odmiennym światopoglądzie wymaga dużej dojrzałości i wrażliwości. Wyznawane wartości determinują to, jak postrzegasz świat, co jest Twoim priorytetem i do czego dążysz. Dlatego też ,gdy różnią Was wartości, według których żyjecie, to bardzo trudno będzie Wam utrzymać głęboką i bliską relację. Ludzie są istotami społecznymi i to właśnie w relacjach z innymi ludźmi znajdują zaspokojenie wielu swoich potrzeb. Jakość bliskich relacji interpersonalnych, które człowiek konstruuje w kontakcie z innymi, zwłaszcza przyjaźni, jest zasadniczym czynnikiem jego zdrowia psychicznego (Ikporukpo, 2015).

***

Bibliografia:
Andrzejuk, I., O wartości przyjaźni w życiu każdego człowieka, http://katedra.uksw.edu.pl/001wydarzenia/2011/londyn_2011/PUNO_przyjazn.pdf (21.09.2021)
Arunkumar, T. S., Dharmangadan, B. (2001). The FIMS. Friendship Intensity Measurement Scale. Psychological Studies, 46, 58–62.
Czerska, I. (2016), Pokolenie head down jako konsekwencja smartfonizacji społeczeństwa, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, nr 459, s. 214 – 222.
Dybicz, P. (2014), Sieciaki i ekranolatki – rozmowa z prof. Agnieszką Ogonowską, Tygodnik Przegląd.pl, https://www.tygodnikprzeglad.pl/sieciaki-ekranolatki-rozmowa-prof-agnieszka-ogonowska/ (18.09.2020).
Evans, L. (2011), Social Media Marketing. Odkryj potencjał Facebooka, Twittera i innych portali społecznościowych, Wydawnictwo Helion, Gliwice.
Ikporukpo, A. B. (2015), Enhancing friendship-making ability of peer rejected adolescents through social skills training, Ife PsychologIA, 23, s. 157–167.
Ogonowska, A., Ptaszek G. (2017), Współczesna psychologia mediów. Nowe problemy i perspektywy badawcze., Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Prusiński, T. (2015). Trudności z badaniem przyjaźni. Psychologiczne i społeczne wymiary współczesnych relacji przyjacielskich. Fides et Ratio, 3, Warszawa, s. 21-32.
Prusiński, T. (2016a). Intensywne relacje interpersonalne w rzeczywistości kryzysu. Czasopismo Psychologiczne, 22(2), 317–321.
Prusiński, T. (2016b). Z badań nad przyjaźnią. Inteligencja emocjonalna a jakość bliskich relacji przyjacielskich. Psychologia Wychowawcza, 52(10), 109–124.
Prusiński, T. (2017), Z badań nad przyjaźnią. Kompetencje społeczne, a jakość relacji przyjacielskich, Studia Psychologica UKSW 17(1) 2017, s. 23-46.
Seligman B., (2005), Prawdziwe szczęście, Poznań: Media Rodzina.
Szarota, P. (2014), Przyjaźń pod mikroskopem. Problemy metodologiczne w badaniach nad funkcjonowaniem relacji przyjacielskich, Psychologia Społeczna, 9, 1(28), s. 28-36.