Bycie rodzicem to przede wszystkim stworzenie unikalnej więzi, w której dziecko czuje się swobodnie. Bliskość emocjonalna to poczucie bezpieczeństwa, gdy otwierasz się przed drugą osobą. Wiesz, że możesz jej zaufać bez względu na to czym chciałbyś się podzielić. Dzieciństwo to okres w którym dziecko uczy się budowania relacji i kształtuje swoją emocjonalność. Na podstawie więzi z rodzicem możemy kształtować nasze późniejsze relacje, dlatego tak ważne jest, aby była ona satysfakcjonująca i zdrowa dla obu stron. Problem pojawia się, gdy matka lub ojciec cechują się niedojrzałością emocjonalną.
Rodzice niedojrzali emocjonalnie nie potrafią szczerze rozmawiać o uczuciach. Nie są oni samoświadomi i nie potrafią przyznać się do winy. Ciężko znieść im krytykę i przyznać się do błędu. Są zbyt skupieni na sobie, aby udzielać wsparcia emocjonalnego innym i odczytywać nastroje dziecka. Bardzo często są to osoby niestabilne emocjonalnie, które nie potrafią radzić sobie ze stresującymi sytuacjami – często takie osoby korzystają ze środków odurzających lub popadają w nałogi w celu rozładowania napięcia.
Niedojrzałość emocjonalna często wynika z tego co wydarzyło się w przeszłości. Większość takich osób miało problemy w swojej relacji z matką lub ojcem. Wychowywano je w taki sposób, że uczucia i nastrój dziecka się nie liczył – nie zwracano uwagi na emocjonalność. Dziecko miało być posłuszne i uległe.
Zachowania, które można rozpoznać u niedojrzałego emocjonalnie rodzica:
- odwracanie ról – rodzic odnosi się do dziecka tak jakby ono było rodzicem, oczekuje od niego wsparcia i pocieszenia (nawet w dorosłych sprawach np. kryzys w małżeństwie),
- ukrywanie emocji i wrażliwości przed dzieckiem,
- brak poszanowania do różnic światopoglądowych,
- wydawanie subiektywnych ocen,
- nieelastyczność, brak umiejętności zmiany zdania lub planów ,
- spychanie odpowiedzialności na drugą osobę,
- brak poszanowania indywidualności i prywatności dziecka,
- zarażanie emocjonalne – sprawianie, aby inni odczuwali takie same emocje jak on (przykładowo, gdy jest smutny, wprawia w przygnębienie również dziecko).
Wyróżniamy cztery rodzaje niedojrzałych emocjonalnie rodziców (Gibson, L.C., 2018, s. 94):
- Emocjonalni – cechują się niestabilnością i nieprzewidywalnością, albo nadmiernie się angażują albo wycofują. Przytłacza ich lęk i oczekują od innych ustabilizowania ich samopoczucia. Często wciągają dzieci w osobiste kryzysy emocjonalne. Mają skłonności do kontrolowania innych.
- Zdeterminowani – zazwyczaj bardzo zajęci sobą, skupiają się na swoich celach tak bardzo, że nie są w stanie zauważyć uczuć innych. Często wtrącają się w sprawy dzieci i kontrolują je. Są skłonni do narzucania swoich planów dotyczących przykładowo wyboru studiów i kariery dziecka.
- Bierni – ustępują w każdej sprawie i chętnie oddają inicjatywę drugiemu partnerowi w nieprzyjemnych kwestiach domowych czy tych dotyczących wychowania dziecka. Potrafią utrzymać kontakt (np. wspólna zabawa), jednak gdy pojawia się poważniejszy problem nie reagują.
- Odtrącający – interakcje z dziećmi sprowadzają się do wydawania nakazów luz zakazów, często izolują się od życia rodzinnego. Jeżeli już angażują się i tak nie okazują bliskości i autentycznego zainteresowania.
Niektórzy rodzice wykazują cechy charakterystyczne dla wszystkich typów. Ich wpływ jest widoczny również w naszym dorosłym życiu. Pierwszym krokiem jest zrozumienie tych cech i rozpoznanie toksyczności rodzica. Jest to kluczowe, aby odciąć się od ich wpływu. Nie pozwalaj na zawłaszczenie emocjonalne – być może swoimi problemami próbują wywołać Twoje gorsze samopoczucie. Postaraj się nie tracić kontaktu ze sobą i podejść do tego z rezerwą. Przemyśl w jaki sposób możesz im pomóc i określ granice.
Całe życie uczymy się jak postępować i odnajdywać się w różnych sytuacjach, ale to dzieciństwo kształtuje w nas obraz relacji jaką możemy stworzyć z drugim człowiekiem. Osoby niedojrzałe emocjonalnie możemy spotkać na każdym kroku – mogą być to również nasi współpracownicy, znajomi czy też partnerzy. Warto być świadomym toksycznych zachowań ze strony drugiej osoby i zastanowić się nad takimi kwestiami jak:
- Zerwanie kontaktu z tą osobą
- Skończenie z wykorzystywaniem przez nią
- Dbanie o siebie, a nie zatracanie wszystkiego dla drugiego człowieka
Niedojrzałość emocjonalna to realna cecha, która może upośledzać tworzenie związków z innymi oraz umiejętność radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Dzieci niedojrzałych emocjonalnie rodziców mogą mieć tendencję do zachowywania się w ten sam sposób jak oni. Mogą rezygnować z samych siebie, bo są przekonani, że są mniej ważni od rodziców. Warto pracować nad samoświadomością i autorefleksją, a w przypadku braku efektów skorzystać z pomocy specjalisty. Dobrze dobrana psychoterapia jest często pomocna w pracy nad głęboko ukorzenionymi wzorcami.
***
Bibliografia
- Erikson E., Dzieciństwo i społeczeństwo, przeł. P. HEJMEJ, Poznań: Rebis 2000.
- Gibson C. L., Dorosłe dzieci niedojrzałych emocjonalnie rodziców, przeł. M. Szymańska-Błotnicka, Kraków: Wydawnictwo UJ 2018.
Pomoc psychologiczna w UK 